Jak rozwijać poczucie własnej wartości u dzieci
Każdy rodzic chce, aby jego dziecko miało wysokie poczucie własnej wartości, które jest jedną ze zdolności miękkich. Te zdolności nie są wrodzone, nie rodzimy się z nimi, możemy jednak nad nimi pracować całe życie, im wcześniej zaczniemy, tym lepsze wyniki osiągniemy. Wysokie poczucie własnej wartości to oczywiście jedna ze zdolności emocjonalnie inteligentnych osób.
Często bywam na placu zabaw z moim dziećmi. Bardzo często widzę tam bezradnych rodziców wobec płaczącego i krzyczącego dziecka: nie mogę tego zrobić, nie mogę tam wejść, nie mogę się tam wspiąć itp. Dziecko czuje się bezsilne, wtedy przychodzi złość, którą bardzo trudno okiełznać. Zazwyczaj rodzic podnosi dziecko i szybkim krokiem opuszcza park.
Takie akcje na pewno łamią nam serce. Nasze dzieci odbierają to jako porażkę, zaczynają wątpić w swoje możliwości, a to sprawia, że ich poczucie własnej wartości zaczyna się zmniejszać. Dlatego tak bardzo popularne staje się ekstremalne rodzicielstwo, w którym nie ma miejsca na porażki i pomyłki. Takie wychowanie nie daje możliwości wyciągania wniosków z własnych błędów i nauki oraz dalszy rozwój.
Co zatem oferują nam narzędzia inteligencji emocjonalnej, aby rozwijać poczucie własnej wartości u dzieci? Tym właśnie się dziś z Wami podzielę.
Spis treści:
Czym jest poczucie własnej wartości?
Dlaczego poczucie własnej wartości jest ważną zdolnością u dzieci?
Co wpływa na problemy z poczuciem własnej wartości?
Oznaki, że Twoje dziecko cierpi z powodu niskiej pewności siebie lub poczucia własnej wartości? Jak możesz pomóc swojemu dziecku w budowaniu poczucia własnej wartości?
6 rzeczy, które możesz zrobić, aby wspierać wysokie poczucie własnej wartości u swojego dziecka.
Czym jest poczucie własnej wartości?
Mówiąc najprościej, osoba z wysokim poczuciem własnej wartości, ma dobre zdanie na swój temat i czuje się ze sobą dobrze. Poczucie własnej wartości to lubienie samego siebie bez względu na okoliczności, np.: w obliczu porażki, głupiego zachowania czy pomyłek. Zachowanie wysokiego poczucia własnej wartości w obliczu porażki bądź krytyki, z pewnością jest trudnym zadaniem. To jest właśnie moment, kiedy narzędzia inteligencji emocjonalnej i pozytywnej psychologii, bardzo ułatwiają podtrzymanie dobrego zdania na swój własny temat.
Chodzi mi oczywiście o subiektywne poczucie własnej wartości, nie będę w tym artykule skupiać się na budowaniu pozytywnego obrazu siebie, poprzez zniekształcanie informacji o nas samych (M. Świeży, 2020).
Dlaczego poczucie własnej wartości jest ważną zdolnością u dzieci?
”Jestem głupi”.
”Nigdy nie rozwiąże tych zadań z matmy”.
”Nigdy nie będę w stanie zawiązać butów”.
”Nikt mnie nie lubi”.
Czy kiedykolwiek słyszałeś, jak Twoje dziecko wypowiada którekolwiek z tych zwrotów „nie mogę”? To bolesne, prawda? Pomagając naszym pociechom rozwijać poczucie własnej wartości, dajemy im:
Według Baumeistera i jego współpracowników (R.F. Baumeister, J.D. Campbell, J.I. Krueger, and K.D. Vohs, 2003), ludzie z wysokim poczuciem własnej wartości, różnią się od swoich bardziej samokrytycznych bliźnich w wielu dziedzinach życia, np.:
Czego uniknie Twoje dziecko dzięki budowaniu wysokiego poczucia własnej wartości?
Każdy rodzic chce, aby jego dziecko potrafiło rozwijać zdrowe relacje z rówieśnikami i aby było na tyle pewne, by stanąć w swojej obronie. Jednocześnie chcemy, aby nasze dzieci nauczyły się wyciągać wnioski ze swoich błędów i były otwarte na nowe wyzwania. Chcemy, aby pielęgnowały nastawienie rozwojowe i motywowały się do podejmowania wyzwań, oraz były w stanie poradzić sobie z porażką. Jako rodzice mamy wpływ na to, jak nasze dzieci czują się ze sobą, dlatego też zachęcam do zamiany tych negatywnych z „nie mogę” na „jeszcze nie mogę tego zrobić”.
Moim ulubionym sposobem na to jest rozwijanie GROWTH MINDSET u moich dzieci poprzez specjalnie przygotowane ćwiczenia z narzędziami z psychologii pozytywnej. Ćwiczenia są tak skomponowane, aby dziecko zrozumiało, że jest wyjątkowe i dowiedziało się jak najwięcej o sobie. Oczywiście, pomoc rodzica jest bezcenna, bo to właśnie oni przebywają z dziećmi najczęściej i mogą tak dostosować styl rodzicielski, aby te zdolności rozwijały się cały czas, nie tylko podczas rozwiązywania ćwiczeń.
Co wpływa na problemy z poczuciem własnej wartości?
To, co najbardziej mnie fascynuje w możliwościach, jakie ze sobą niesie psychologia pozytywna oraz inteligencja emocjonalna, to wychowanie dziecka w taki sposób, aby trudne sytuacje życiowe nie miały głębokiego i długotrwałego wpływu na to jak dziecko o sobie myśli. O czym tutaj mowa: ja nadal pamiętam, jak się ze mnie śmiano w podstawówce tylko dlatego, że byłam najwyższa w klasie. Twoje dziecko też będzie pamiętać. Naszym zadaniem jest złagodzić skutki takich przeżyć, bo to właśnie one mogą mieć długotrwały wpływ na to, co o sobie myślimy, jakie podejmujemy decyzje, a to w efekcie może doprowadzić do niższej jakości życia. Wspierajmy zatem nasze dzieci w budowaniu poczucia własnej wartości.
Typowe czynniki, które mogą wpływać na poczucie własnej wartości u dzieci:
Zdaję sobie sprawę i zawsze to podkreślam, że na wiele z tych sytuacji nie mamy wpływu. Rozumiem. Ale jako rodzice mamy wpływ na to, w jakie zdolności wyposażymy nasze dzieci, aby potrafiły sobie w takich sytuacjach radzić same. Czyli, mówiąc prościej, nad czym mamy kontrolę? Mam kontrolę nad tym, aby do sytuacji, które miażdżą pewność siebie mojego dziecka, dopasowywać równie wpływowe możliwości budowania poczucia własnej wartości, które oferuje nam psychologia pozytywna, inteligencja emocjonalna oraz Analiza Transakcyjna. Mam również kontrolę nad moim stylem rodzicielskim, np.: konstruktywnie wyrażam swoje emocje i potrzeby, relacje z dzieckiem opieram na bliskości i zaufaniu, zamiast krytyki skupiam się na mocnych stronach dziecka. To oczywiście nie jest pełna lista.
Oznaki, że Twoje dziecko cierpi z powodu niskiej pewności siebie lub poczucia własnej wartości?
Wystąpienie kilku z tych elementów może oznaczać, że Twoje dziecko boryka się z niskim poczuciem własnej wartości:
Jeżeli zauważysz kilka z powyższych, nie martw się, jest dużo rzeczy, jakie możesz zrobić, aby to zmienić. Koniecznie zapisz się do mojego Newslettera, aby otrzymać powiadomienie o PDF, dzięki któremu Twoje dziecko samo będzie budowało poczucie własnej wartości poprzez ćwiczenia, a Ty zdobędziesz wiedzę jak ten proces wspomagać.
Jak już dziś, możesz pomóc swojemu dziecku w budowaniu poczucia własnej wartości?
Każdy z nas opowiada sobie historię na własny temat, jest ona złożona z naszych własnych doświadczeń i tego, jak odbieramy siebie w relacjach z innymi ludźmi. Najprościej mówiąc, ta historia opowiada o tym, kim jesteśmy i jak bardzo siebie lubimy, to oczywiście duże uproszczenie. Tą właśnie historię musimy zmienić z „nie jestem dobry” na „jestem wyjątkowy”
Możemy to zrobić na wiele sposobów. Poniżej przyjrzymy się 6 ćwiczeniom na podnoszenie poczucia własnej wartości u dzieci. Ale możemy również robić rzeczy w życiu codziennym, jako rodzice lub nauczyciele, aby budować zaufanie u naszych dzieci.
1. Upewnij się, że Twoje dziecko wie, że je kochasz, bez względu na wszystko. Dzieci chcą Twojej aprobaty, więc upewnij się, że gdy Twoje dziecko źle się zachowuje, potwierdzasz, że nie jest złym dzieckiem, po prostu podjęło złą decyzję.
2. Tak jak powyżej, nie krytykuj za złe zachowanie, ale raczej staraj się dociekać przyczyn tego zachowania, to może być trudna emocja. Nigdy nie karz swojego dziecka za odczuwanie złości, zazdrości czy frustracji. Staraj się zapewnić swoje dziecko, że emocje są bardzo naturalne i nikogo nie krzywdzą. Nie odsuwaj się od swojego dziecka po jego wybuchu złości. Często jestem świadkiem takich słów: „zostaw mnie w spokoju”, „potrzebuję chwilę, aby do siebie dojść”, „idź do swojego pokoju”. Potraktuj wybuch złości swojego dziecka jako wspaniały moment na naukę o emocjach. Jeżeli nie radzisz sobie ze swoimi emocjami i złość Twojego dziecka Cię „ODPALA”, powodując, że Ty też wybuchasz, to koniecznie zacznij pracować nad podnoszeniem swoich kompetencji emocjonalnych. Mogę Ci w tym pomóc: wystarczy umówić się na darmową konsultację.
3. Nie porównuj swoich dzieci z innymi dziećmi. Wszystkie dzieci są wyjątkowe i rozwijają się w różnym tempie. Wszyscy mają specjalne talenty i cechy. Jeśli więc Twój syn nie radzi sobie w piłce nożnej, nie martw się i nie porównuj go do najlepszego bramkarza w drużynie. Twój syn może być totalną gwiazdą w balecie. Przestań porównywać, a zamiast tego poszukaj unikalnych zdolności swojego dziecka.
4. Pozwól dziecku podejmować decyzje, np.: co masz ochotę zjeść dziś na obiad? Co chcesz dzisiaj robić? Możemy iść do parku lub na lody, co wybierasz? To są pierwsze próby podejmowania decyzji, które dają Twojemu dziecku poczucie kontroli nad swoim życiem, oraz zobaczenie, że jego decyzje będą miały jakiś skutek, doprowadzą do konkretnego efektu. Jednocześnie, Twoje dziecko poczuje, że liczysz się z jego zdaniem i że jest ono dla Ciebie ważne.
5. Akceptuj, ważne rzeczy dla Twojego dziecka, np.: moja córka bardzo nie lubi, kiedy jej sterczą włosy, zawsze jej pomagam w ich okiełznaniu, mówię przy tym: „wiem, że to dla Ciebie ważne, więc zrobię tak, aby nie sterczały, ok?” Poprzez takie zachowanie, Twoje dziecko zrozumie, że jest dla Ciebie ważne, ale też nauczy się respektować rzeczy ważne dla innych ludzi oraz swoje własne „małe ważne rzeczy”.
“Za Każdym dzieckiem, które wierzy w siebie, stoi rodzic, który uwierzył w nie jako pierwszy”.
M. Jacobson
6 Rzeczy, które możesz zrobić aby wspierać wysokie poczucie własnej wartości u swojego dziecka.
1. Codzienne obowiązki i małe zadania
1. Czy wiesz, że samoocena dziecka gwałtownie wzrośnie, jeśli poczuje, że ktoś mu ufa? Więc zaufaj swojemu dziecku, że wykona codzienne obowiązki lub pomoże Ci w małych zadaniach. Jeśli gotuję, poproszę, aby, posypała serem nasze danie. Jeśli będę zamiatać, poproszę ją, żeby trzymała szufelkę. Istnieją nieskończone możliwości zaangażowania dziecka w codzienne zadania. Pamiętaj: kiedy Twoje dziecko wykona zadanie, komplementuj je, zwięźle i bezpośrednio, chwaląc wysiłek, a nie wynik. To pomoże w rozwijaniu GROWTH MINDSET u Twojego malucha.
Moja 4-letnia córeczka zawsze po posiłku podnosi swój talerzyk i pozbywa się resztek, później wkłada talerzyk do zlewu. Nie jest to jej obowiązkiem, zaobserwowała to u mnie i mnie kopiuje. Bardzo często te resztki lecą na podłogę, a nie do śmieci. Nigdy tego nie komentuję, bo wiem, że nie robi tego celowo a wręcz przeciwnie, stara się mi pomóc. Dlatego zawsze mówię: „dziękuję za pomoc, kochanie, to bardzo miłe z Twojej strony”, totalnie ignorując końcowy efekt. Starajmy się skupić na pracy, jaką dziecko wkłada w czynność, a nie na tym, że coś rozleje czy przewróci. Pozytywne wzmocnienie w sytuacjach, które chcielibyśmy, aby stały się regułą, jest najlepszym sposobem na to, aby zachęcić nasze dziecko do oczekiwanych zachowań.
lista obowiązków i zadań odpowiednich do wieku twojego dziecka.
2. Tylko ty i ja.
Na pewno słyszałaś o ważności „quality time” nad „ilością czasu”. Często zdarza się nam o tym zapomnieć. Co możesz zrobić?
Znajdź spokojne, ciche i relaksujące miejsce. Park, spacer po lesie, ogród itp. Poświęć trochę czasu na rozmowę o swoim życiu, dostosowując swoją opowieść do wieku dziecka.
Tak, Twoje życie!
Porozmawiaj o wszelkich drobnych problemach, z którymi się borykasz. Kiedy Twoje dziecko usłyszy, jak mówisz o swoim życiu i zrozumie, że każdy napotyka wyzwania, będzie bardziej skłonne otworzyć się na to, co je trapi.
Możesz opowiedzieć o swojej pracy i problemach, jakie tam napotykasz. Może jakiś problem z kolegą w pracy lub klientem? Omówcie wspólnie rzeczy, które moglibyście zrobić, aby rozwiązać ten problem.
Czasami nie zdajemy sobie sprawy, w jakim chaosie znajdują się nasze dzieci i często bardzo się boją lub nie chcą się dzielić. Jeśli Twoje dziecko przechodzi taką fazę, spróbuj tej czynności. Poczucie wsparcia i rozmowa pomoże Twojemu dziecku rozwinąć strategie radzenia sobie i poczucie własnej wartości.
3. Wyznaczanie celów.
Pewnie myślicie, że wyznaczanie celów przez dzieci to przesada. Nic bardziej mylnego. Wyznaczanie celów SMART jest wspaniałym sposobem na budowanie zaufania oraz poczucia własnej wartości u dzieci. Mało tego, wyznaczanie celów pokazuje Twojemu dziecku, że ma wpływ na swoje życie oraz uczy je, że trening czyni mistrza.
Ja się do tego zabrać?
Najlepszym momentem na wprowadzenie wyznaczania celów w życie dziecka jest nadchodzące wydarzenie, wyzwanie lub sytuacja. Usiądź z dzieckiem i pomóż mu przygotować plan działania, aby osiągnąć wyznaczony cel.
Np.: Twoje dziecko przygotowuje się do występu w przedstawieniu, jego celem może być: chcę nauczyć się mojej roli do końca miesiąca. Będę ćwiczyć codziennie przez 10 min. Zwróć uwagę, na wyznaczenie konkretnego celu, ram czasowych oraz kroki, które podejmie dziecko, aby ten cel osiągnąć.
To jest cel SMART! A wyznaczanie celów SMART to fantastyczny sposób, aby pomóc dziecku w osiągnięciu jego celów (co z kolei zbuduje pewność siebie). Świętuj, kiedy dziecko osiągnie swój cel. Następnie utwórzcie kolejny.
4. Moje ciało jest doskonałe.
“Body Shame” (wstydzenie się swojego ciała) i słaba samoocena to prawdziwe zmagania, z jakimi borykają się nasze dzieci.
Ehhh są to również problemy, z którymi borykają się dorośli.
Dlatego zainwestuj trochę „quality time”, aby nauczyć dziecko kochać swoje ciało bez względu na to, jak wygląda. Poproś je, aby stanęło przed lustrem i przyjrzało się sobie przez 20 sekund (możesz ustawić alarm w telefonie). Następnie poproś, aby wymieniło trzy rzeczy, które mu się w sobie podobają i wyjaśniło dlaczego. Ty także możesz wymienić trzy rzeczy, które widzisz w swoim dziecku i które w nim kochasz.
To ćwiczenie pomoże Twoim dzieciom docenić siebie i wszystko, co czyni je pięknymi. Wykonuj to ćwiczenie często, aby stale przypominać im o wszystkich swoich pięknych cechach.
5. Jestem wyjątkowy.
Napisz na środku kartki: dlaczego jestem wyjątkowy i narysuj strzałki, wraz z miejscem na odpowiedz. Teraz poproś dziecko, aby napisało różne powody, dla których jest wyjątkowe. To ćwiczenie pomaga dzieciom uświadomić sobie, że są niesamowite, nawet jeśli wcześniej nie zdawały sobie z tego sprawy. Powtarzajcie to ćwiczenie, aby Twoje dziecko miało z tym kontakt, a może nawet wypisze więcej rzeczy, które sprawiają, że jest niesamowite.
6. Łap myśli.
Nasze myśli mogą być naszym największym wrogiem, z którego nawet nie zdajemy sobie sprawy. Ale mogą być również naszym największym sprzymierzeńcem, jeśli damy im taką moc. Uczenie tego naszych dzieci jest kluczem do ich dobrostanu psychicznego i emocjonalnego.
David Goddins tak mówi o myślach: “Najważniejsze rozmowy, jakie kiedykolwiek przeprowadzisz, to te, które przeprowadzisz ze sobą. Budzisz się z nimi, chodzisz z nimi, idziesz z nimi do łóżka i w końcu uczysz się działać zgodnie z nimi. Niezależnie od tego, czy są dobre, czy złe.”
Jak rozmawiać z dzieckiem o myślach?
Najpierw wyjaśnij dziecku, czym są myśli, np.: “wszyscy z nas mają myśli. Myśli to są słowa, które sami do siebie mówimy bez mówienia ich na głos. Inni ludzie nie wiedzą, co my myślimy, chyba że im powiemy. Myśli to coś, co mamy cały czas i zazwyczaj nie zwracamy na nie uwagi. Przychodzą do nas automatycznie, ale możemy je trochę spowolnić i zacząć zwracać na nie uwagę.”
Zrozumienie koncepcji myśli może być bardzo trudne, szczególnie dla młodszych dzieci. Możesz użyć książeczki i na przykład: wskaż postać na obrazku i zapytaj: o czym myśli Jasiu?
A teraz najważniejsze, powiedz dziecku, że: “nawet jeśli myślisz, że coś się stanie, to nie jest to prawdą! Na przykład: pamiętasz, jak jechaliśmy windą? Pomyślałam wtedy, że się zatnie i zostaniemy w niej na zawsze. To się jednak nie stało. Ta myśl bardzo mnie przestraszyła i bardzo się bałam.”
Ważne jest, aby dziecko rozumiało, czym są myśli, zanim przejdziesz do ćwiczenia. Mniejszym dzieciom może to zająć trochę dłużej, nie spiesz się, czekaj cierpliwie i tłumacz, kiedy tylko masz okazję.
Ćwiczenie.
Zapisz dokuczliwą, negatywną myśl, którą ciągle masz, albo Twoje dziecko, a następnie zamień ją na pozytywną. Możesz także porozmawiać o tym, np.: “jak się czujesz, kiedy masz takie myśli?”
Rozmawiając z naszymi dziećmi i podając im przykłady z naszego życia, możemy sprawić, że dziecko się otworzy. Tak się stało podczas mojej rozmowy z moją córką, otworzyła się i powiedziała:” wiesz mamo, jak Mollie nie chce się ze mną bawić, to myślę, że mnie nie lubi.”
Kiedy to usłyszałam, moje serce zalała fala współczucia i złości. Było mi bardzo przykro, że moja mała córeczka zmaga się z taką destruktywną myślą. Zapytałam jej wtedy: “czy teraz myślisz, że ta myśl jest prawdziwa?” Na co Ela: “nie, myślę, że po prostu sama do mnie przyszła.” Jak się czujesz, kiedy tak myślisz? Ela: “jest mi bardzo smutno i boję się zapytać inne dzieci czy by się chciały ze mną bawić.” W takich momentach ważne jest, aby skupić się na rozwiązaniu problemu i zapewnić dziecko o swojej bezwarunkowej miłości. Jest to typowy przykład tego, jak nasze myśli wpływają na nasze emocje i zachowanie. Tego dnia Ela bawiła się sama, bojąc się kolejnego odrzucenia.
Zapytałam Elę: “jak mogłabyś tę myśl zamienić na bardziej pozytywną?” Ela: “hmmm, może Mollie chce się bawić z kimś innym, i to jest ok, bo ja mogę się też pobawić z kimś innym”. Na co ja: “świetny pomysł”. Wtedy dla pewności zapytałam: “więc jak następnym razem przyjdzie ta myśl to, co zrobisz?”, Ela: “pomyślę, że nie jest prawdziwa i że Mollie chce się bawić z kimś innym. A ja zapytam Franky, czy chce się ze mną bawić, dawno się z nią nie bawiłam.” Na co ja: “super, to brzmi naprawdę super!
Jak ta myśl sprawia, że się czujesz?” Ela: “jest mi dobrze i już nie jestem smutna”. Czasami dzieci nie będą w stanie same znaleźć rozwiązania, potrzebują trochę praktyki, wtedy możesz im pomóc. Z młodszymi dziećmi możesz proponować swoje rozwiązania i sprawdzać jak dziecko się z nimi czuje. Kluczem do wejścia w nawyk jest powtarzanie, czyli pytamy dziecko wiele razy o to, jak się następnym razem zachowa, kiedy usłyszy tę myśl.
Ze starszymi dziećmi możesz również poprosić dziecko, aby przeanalizowało błędy lub porażki z przeszłości i napisało, czego się nauczyło. Po przepisaniu zdania możesz powiedzieć, jak się czują z nową pozytywną myślą.
“Chyba najbardziej oczyszczający moment w moim życiu był, kiedy zdałam sobie sprawę, że nienawiść do samej siebie nie jest rezultatem mojej niedoskonałości, lecz moich własnych myśli.”
Veroniva Tugaleva
Podsumowanie
Wychowanie naszych pociech na pewnych siebie jest trudnym zadaniem. Ale jest to możliwe i jest to wspaniały cel. Jeśli kiedykolwiek zastanawiałaś się: „Jak zbudować pewność siebie u dziecka?” mam nadzieję, że znalazłaś tutaj kilka odpowiedzi.
Tych 6 działań związanych z samooceną może pomóc Twojemu dziecku uwierzyć w siebie, stanąć w obronie siebie i zmienić wewnętrzną historię, którą sobie opowiada.
Zapraszam do zapisu do mojego Newslettera, aby otrzymać powiadomienie o najnowszym ebooku: „Jestem Wyjątkowy” z ćwiczeniami dla Twojego dziecka, które wspierają rozwijanie Growth Mindset.
Brackett, M., 2019. Pozwól Sobie Na Uczucia. Gliwice: Helion SA.
Goleman, D., 1995. Emotional Intelligence. London: Bloomsbury Publishing.
Gottman, J., 1997. Raising Emotionally Inteligent Child. New York: Simon & Schuster, INC.
Neal, S., Spencer-Arnell, L., and Wilson, L., 2018. Coaching Inteligencji Emocjonalnej. Warszawa: Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o.
Steiner, C., and Perry, P., 1999. Achieving Emotional Literacy. London: Bloomsbury Publishing Plc.
Stewart, I., Joines, V., 2021. Analiza Transakcyjna Dzisiaj. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.